Η τέχνη ενάντια στο φασισμό – Η Διεθνής Έκθεση του Παρισιού 1937

Λίγο πριν ξεσπάσει ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος το 1937 στην ετήσια έκθεση τέχνης και τεχνολογίας του Παρισιού τα δύο κύρια αντίπαλα στρατόπεδα του πολέμου η Σοβιετική Ένωση και η χιτλερική Γερμανία διασταυρώνουν τα ξίφη τους μετατρέποντας την έκθεση τέχνης σε στίβο ανταγωνισμού ανάμεσα στις δύο βασικές ιδεολογικά ανταγωνιστικές δυνάμεις της εποχής.

Οι διοργανωτές αποφασίζουν να τοποθετήσουν τα δύο περίπτερα το ένα απέναντι από το άλλο. Αρχικά, ο Χίτλερ αποφασίζει να μην συμμετάσχει η Γερμανία στην Έκθεση, όμως, ο γλύπτης

Αλβέρτος Speer, που είχε αποφασιστεί να αναλάβει το χιτλερικό περίπτερο, τον μεταπείθει, καθώς τυχαία είχε δει τα σχέδια για το σοβιετικό περίπτερο και πίστευε ότι το χιτλερικό θα ήταν σαφώς ανώτερο.

 

Στα τέλη του Μάη (25/5/1937) έγιναν τα αποκαλυπτήρια των δύο περιπτέρων. Το οικοδόμημα του Αλβέρτου Speer, με ύψος πεντακοσίων ποδιών, ήταν εμπνευσμένο από τους αρχαίους ελληνικούς ναούς με τεραστίων διαστάσεων κίονες και στην κορυφή του δέσποζαν τα σύμβολα του ναζιστικού κράτους: ένας τεράστιος αετός και η σβάστικα να κοιτάνε απειλητικά το περίπτερο των Σοβιετικών. Το περίπτερο παρουσιάστηκε από το ναζιστικό κράτος ως σύμβολο δύναμης και περηφάνειας του γερμανικού λαού.

 

Ακριβώς απέναντι από το ναζιστικό περίπτερο και με τον Σηκουάνα να περνάει ανάμεσά τους, χτίστηκε το σοβιετικό περίπτερο από τον αρχιτέκτονα  Boris Iofan, ο οποίος την ίδια χρονιά ξεκίνησε να κατασκευάζει το Μέγαρο των Σοβιέτ στη Μόσχα κοντά στο Κρεμλίνο, έργο που δεν μπόρεσε να ολοκληρώσει ποτέ, καθώς η κατασκευή του διακόπηκε το 1941 με την εισβολή στη Σοβιετική Ένωση των χιτλερικών στρατευμάτων.
Το οικοδόμημα χαρακτηρίζεται από την τεχνοτροπία του σοβιετικού ρεαλισμού με τη χρησιμοποίηση των πολυεπίπεδων παραλληλογράμμων και με λιτές και δυναμικές φόρμες.

Στην κορυφή του οικοδομήματος υψωνόταν γιγάντιο το άγαλμα που δημιούγησε η Βέρα Μουχίνα «Ο εργάτης και η κολχόνιζα», το οποίο έγινε αργότερα ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα σύμβολα της Σοβιετικής Ένωσης. Το έργο τοποθετήθηκε στη στέγη του σοβιετικού περιπτέρου, το οποίο λειτούργησε τελικά, από άποψη εντυπώσεων, ως βάθρο του γιγαντιαίου αυτού γλυπτικού συμπλέγματος.

Η Μουκίνα, δουλεύοντας με ομάδα συνεργατών της, δημιούργησε στον εκπληκτικό χρόνο των τριών μόλις μηνών αυτό το επικό γλυπτό, που έχει ύψος 24 μ. και βάρος 75 τόνους. Το υλικό του ήταν φύλλα από ανοξείδωτο ατσάλι που είχαν συγκολληθεί στο χέρι, σημείο-σημείο, με ειδική τεχνική ηλεκτροσυγκόλλησης (spot-welding). Τα συγκολλημένα φύλλα είναι εμφανή και έχουν ένα ενδιαφέρον αποτέλεσμα.

Οι δύο φιγούρες δίνουν την εντύπωση ότι κινούνται μπροστά με ταχύτητα. Έχουν το χέρι τους υψωμένο και κρατούν δύο εργαλεία, τα σύμβολα της τότε Σοβιετικής Ένωσης, το σφυρί (ο εργάτης) και το δρεπάνι (η αγρότισσα). Αυτά συμβόλιζαν την εργατοαγροτική εξουσία,  τη συνεργασία εργατών και αγροτών, βιομηχανίας και γεωργίας. Το άλλο τους χέρι είναι τεντωμένο με δύναμη προς τα πίσω, οριζόντιο, σε ορθή γωνία με το υπόλοιπο σώμα.
Στο αριστερό χέρι η γυναίκα κρατά ένα ύφασμα, προφανώς σημαία, που ανεμίζει με έντονες πτυχώσεις και τυλίγεται χαμηλά στη μέση του άντρα. Το φόρεμα της γυναίκας ανεμίζει με έντονες πτυχώσεις επίσης. Η σημαία συνδέει οπτικά τις δύο μορφές, οι οποίες αναπαριστάνονται παράλληλα. Η ομοιότητά τους, που είναι συμβολική, δημιουργεί ενότητα στο σύμπλεγμα. Ο θεατής βλέπει τις δύο μορφές από πολύ χαμηλά. Οι μορφές διαγράφονται πάντα με φόντο τον ουρανό.

Το έργο χαρακτηρίζεται από έναν σύγχρονο δυναμισμό και από την ένταση των μορφών.
Το έργο αναπαράχθηκε αργότερα σε αφίσες, καρτ ποστάλ, γραμματόσημα και ως λογότυπος του σοβιετικού κινηματογράφου. Έγινε σύμβολο της χώρας του και χρησιμοποιήθηκε για να προβάλει την ιδεολογία της Σοβιετικής Ένωσης. Σήμερα εκτίθεται σε εκθεσιακό κέντρο στη Μόσχα.

Αξίζει τέλος να σημειωθεί ότι στην ίδια έκθεση παρουσιάστηκε και η Γκερνίκα του Πικάσο ως πλάτη του ισπανικού περιπτέρου και ότι ήταν η τελευταία Διεθνής Έκθεση, καθώς μετά από λίγο ξεκίνησε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, τον οποίο διαδέχθηκε ο Ψυχρός Πόλεμος και ο θεσμός της Έκθεσης καταργήθηκε, καθώς καμία χώρα δεν επιθυμούσε να συμμετάσχει.

του Υποβολέα

artcontrarian.blogspot.com