Ο θάνατος του δόγματος της λιτότητας

Την τελευταία διετία οι περισσότεροι ιθύνοντες στην Ευρώπη και πολλοί πολιτικοί και ειδήμονες στην Αμερική είναι δεσμώτες ενός καταστροφικού οικονομικού δόγματος.
Σύμφωνα με το δόγμα αυτό, οι κυβερνήσεις οφείλουν να αντιμετωπίζουν μια οικονομία σε βαθιά ύφεση όχι όπως προστάζουν τα διδακτικά εγχειρίδια _ δηλαδή, ξοδεύοντας περισσότερα για να αντισταθμίσουν την πτώση της ιδιωτικής ζήτησης _ αλλά με δημοσιονομική λιτότητα, περικόπτοντας τις δαπάνες σε μια προσπάθεια να ισοσκελίσουν τους προϋπολογισμούς τους.

Οι επικριτές προειδοποίησαν εξ αρχής ότι η λιτότητα απέναντι στην ύφεση το μόνο που θα έκανε ήταν να επιδεινώσει την ύφεση. Οι υπέρμαχοι της λιτότητας όμως επέμεναν ότι θα συνέβαινε το αντίθετο. Γιατί; Η εμπιστοσύνη! 

«Πολιτικές που εμπνέουν εμπιστοσύνη θα ενισχύσουν και δεν θα εμποδίσουν την οικονομική ανάκαμψη», δήλωσε ο πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Ζαν-Κλοντ Τρισέ _ άποψη με την οποία συμφώνησαν οι Ρεπουμπλικανοί στο αμερικανικό Κογκρέσο. Ή, όπως το είχα θέσει τότε, η νεράιδα της εμπιστοσύνης θα ερχόταν για να ανταμείψει τους πολιτικούς για την δημοσιονομική τους αρετή.

Τα καλά νέα είναι ότι πολλοί άνθρωποι με μεγάλη επιρροή παραδέχονται επιτέλους ότι η νεράιδα της εμπιστοσύνης είναι μύθος. Τα κακά νέα είναι ότι παρά αυτή την παραδοχή, δεν υπάρχει προοπτική για αλλαγή πορείας σε βραχυχρόνιο επίπεδο, είτε στην Ευρώπη είτε στην Αμερική όπου ποτέ δεν υιοθετήσαμε πλήρως αυτό το δόγμα αλλά παρόλα αυτά υποστήκαμε λιτότητα με την μορφή τεράστιων περικοπών στις δαπάνες και στις θέσεις εργασίας σε ομοσπονδιακό και τοπικό επίπεδο.

Για το δόγμα, λοιπόν: σε ολόκληρη την Ευρώπη, από την Ισπανία ως τη Λετονία, οι πολιτικές λιτότητες παράγουν κάμψη σε επίπεδα ύφεσης και ανεργία σε επίπεδα ύφεσης. Η νεράιδα της εμπιστοσύνης είναι άφαντη, ακόμη και στη Βρετανία της οποίας η στροφή προς τη λιτότητα επαινέθηκε από τις πολιτικές ελίτ και στις δυο πλευρές του Ατλαντικού.

Τίποτε απ' αυτά δεν αποτελεί είδηση εφόσον η αποτυχία των πολιτικών λιτότητας να φέρουν αποτελέσματα ήταν εμφανής από καιρό. 'Ομως οι ευρωπαίοι ηγέτες το αρνιόντουσαν επί χρόνια, επιμένοντας ότι οι πολιτικές τους θα άρχιζαν να αποδίδουν από στιγμή σε στιγμή και γιορτάζοντας υποτιθέμενους θριάμβους με την παραμικρή ένδειξη. Οι Ιρλανδοί κυρίως, που υποφέρουν εδώ και καιρό, θεωρήθηκε ότι είχαν επιτύχει όχι μια αλλά δύο φορές, στις αρχές του 2010 και ξανά το φθινόπωρο του 2011. Και τις δυο φορές η υποτιθέμενη επιτυχία αποδείχτηκε ψευδαίσθηση. Αν και η Ιρλανδία ακολουθεί πρόγραμμα λιτότητας επί τρία χρόνια, δεν έχει δώσει ακόμη σημάδια ανάκαμψης από την ύφεση που εκτίναξε την ανεργία σχεδόν στο 15%.

Κάτι άλλαξε όμως τις τελευταίες εβδομάδες. Αρκετά γεγονότα φαίνεται ότι έσπασαν το τείχος της άρνησης _ η κατάρρευση της ολλανδικής κυβέρνησης λόγω των προτεινόμενων μέτρων λιτότητας, η δυνατή εμφάνιση του τοποθετούμενου αορίστως κατά της λιτότητας Φρανσουά Ολάντ στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών στη Γαλλία και μια οικονομική έκθεση που έδειξε ότι η Βρετανία τα πάει χειρότερα στην παρούσα ύφεση απ' όσο σ' εκείνη στην δεκαετία του '30. Αίφνης όλοι παραδέχονται ότι η λιτότητα δεν αποδίδει.

Το ερώτημα τώρα είναι τι θα κάνουν γι' αυτό. Και η απάντηση, φοβάμαι, είναι: όχι πολλά.

Πρώτον, οι υπέρμαχοι της λιτότητας φαίνεται ότι έχουν εγκαταλείψει την ελπίδα, όχι όμως και τον φόβο _ δηλαδή, τον ισχυρισμό ότι αν δεν περικόψουμε δραστικά τις δαπάνες, θα γίνουμε Ελλάδα και το κόστος δανεισμού θα εκτιναχθεί στα ύψη.

Ο ισχυρισμός ότι μόνο η λιτότητα μπορεί να κατευνάσει τις αγορές ομολόγων έχει αποδειχθεί τόσο λανθασμένος όσο εκείνος ότι η νεράιδα της εμπιστοσύνης θα φέρει την ευημερία. Και οι σοβαροί αναλυτές υποστηρίζουν ότι η δημοσιονομική λιτότητα σε μια οικονομία που βρίσκεται σε ύφεση την κατατροπώνει: συρρικνώνοντας την οικονομία και πλήττοντας τα μακροχρόνια έσοδα, η λιτότητα μάλλον επιδεινώνει την προοπτική του χρέους αντί να την βελτιώσει.

Ενώ όμως η νεράιδα της εμπιστοσύνης φαίνεται ότι έχει θαφτεί βαθιά μέσα στη γη, οι ιστορίες τρόμου για τα ελλείμματα παραμένουν δημοφιλείς. Οι υπερασπιστές της βρετανικής πολιτικής απορρίπτουν κάθε έκκληση για επανεξέταση της πολιτικής αυτής, παρά την προφανή αποτυχία της να φέρει αποτελέσματα, με το σκεπτικό ότι τυχόν χαλάρωση της λιτότητας θα εκτινάξει το κόστος δανεισμού.

Συνεπώς σήμερα ζούμε σε ένα κόσμο με οικονομικές πολιτικές που μοιάζουν σαν ζόμπι _ πολιτικές τις οποίες θα έπρεπε να είχαν σκοτώσει οι αποδείξεις ότι βασίζονται σε λανθασμένους συλλογισμούς αλλά που παρ' όλα αυτά συνεχίζουν να βαδίζουν τρεκλίζοντας. Κανείς δεν γνωρίζει πότε θα τελειώσει αυτή η βασιλεία του λάθους.


tovima