Πώς είδαν συγγραφείς και φιλόσοφοι τη μεταπολιτευτική Ελλάδα

Η κρίση εισβάλλει παντού (στο πολιτικό σύστημα, στις δημόσιες συζητήσεις, στην καθημερινή μας ζωή) κι έχει πολλαπλά πρόσωπα. Όψεις της κρίσης στην ελληνική λογοτεχνία και τον ελληνικό στοχασμό ξεδιπλώνει το ομώνυμο αφιέρωμα του περιοδικού «Διαβάζω» στο καινούργιο του τεύχος, που αποτελεί μια σύντομη αλλά περιεκτική περιήγηση στα πεπραγμένα των τελευταίων τριάντα, πενήντα ή και εξήντα ετών.

Μπορεί πολλοί 'Ελληνες συγγραφείς να καταπιάστηκαν κατά τη διάρκεια της περασμένης χρονιάς χωρίς περιστροφές με το ζήτημα της κρίσης (μεταξύ άλλων ο Πέτρος Μάρκαρης, η Ιωάννα Καρυστιάνη, ο Σωτήρης Δημητρίου, ο Νίκος Παναγιωτόπουλος, ο Τάκης Θεοδωρόπουλος, ο Γιώργος Ξενάριος, ο Μάκης Καραγιάννης και ο Γιώργος Δενδρινός), καυτηριάζοντας σε δραματικούς αλλά και σε ειρωνικούς τόνους την πραγματικότητα ή αναδεικνύοντας τις συμβολικές και τις αλληγορικές της διαστάσεις, κανένας, όμως, από τους συνεργάτες του αφιερώματος του «Διαβάζω» δεν πιστεύει πως η σημερινή κατάσταση προέκυψε από το πουθενά ή πως ουδείς καλλιτέχνης ή φιλόσοφος στην Ελλάδα δεν διέκρινε νωρίτερα τα συμπτώματά της, ακόμα κι αν δεν ήταν σε θέση να φανταστεί ή να δώσει συγκεκριμένο όνομα στην τωρινή της εξέλιξη.

Ρίχνοντας ένα βλέμμα στη μεταπολιτευτική ή και την προδικτατορική παραγωγή των μεταπολεμικών πεζογράφων, ο Λευτέρης Καλοσπύρος εντοπίζει τέσσερα έργα τα οποία «συνθέτουν άτυπα μια μικρή ιστορία της νεοελληνικής παρακμής, που ξεκινάει από τον μεσοπόλεμο και καταλήγει στο βρώμικο '89. Πρόκειται για τη συλλογή διηγημάτων του Δημήτρη Χατζή «Το τέλος της μικρής μας πόλης» και για τα μυθιστορήματα «Βιοτεχνία υαλικών» του Μένη Κουμανταρέα, «Φανταστική περιπέτεια» του Αλέξανδρου Κοτζιά και «Εις τον πάτο της εικόνας» της Μάρως Δούκα.

Την κρίση, ωστόσο, πρόλαβαν να υποδείξουν και να ερμηνεύσουν και δύο έλληνες φιλόσοφοι που διακρίθηκαν στο εξωτερικό: ο Κώστας Αξελός και ο Παναγιώτης Κονδύλης. Όπως παρατηρεί στο σχετικό του άρθρο στο «Διαβάζω» ο Νίκος Ταγκούλης, ο Αξελός εντόπιζε ήδη από το 1954 την αδυναμία της ελληνικής κοινωνίας να εξοικειωθεί με τον δυτικό ορθολογισμό και την τεχνολογία, λειτουργώντας περίπου εν κενώ, ενώ από τη μεριά του ο Κονδύλης επισήμαινε εν έτει 1991 την ιστορική απουσία αστικής τάξης και αστικού πολιτισμού από την Ελλάδα.

ΑΠΕ-ΜΠΕ